Eerlijk is eerlijk, met tieners werken is niet altijd makkelijk. Sterker nog: hoeveel je ook van ze houdt, er zijn avonden dat je ze wel achter het behang kunt plakken. Het ene moment heb je een goed gesprek met een groep tienermeiden en het andere moment wordt er alleen nog maar gegiebeld. Zo heb je een mooie discussie en zo start er een speelkwartier waar geen houden aan is. En het ene moment zijn ze elkaars beste vrienden en het andere moment kunnen ze elkaar niet uitstaan. Soms zijn tieners gewoon niet te volgen…
Onlangs verdiepte ik me in breinleren en is die grijze massa in ons hoofd me steeds meer gaan fascineren. Er is de laatste jaren veel aandacht voor het brein en er wordt veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Recent verscheen het boek ‘Het Tienerbrein’ van neurowetenschapper Jelle Jolles en een aantal jaren geleden was er al ‘Puberbrein Binnenstebuiten’ van Huub Nelis & Yvonna van Sark (Youngworks). De kennis over het brein van tieners maakt dat we hen, en hun soms vreemde acties, beter begrijpen. En daar zijn zowel zij als wij bij gebaat.
Under construction
Lange tijd werd gedacht dat het brein van de mens aan het einde van de kindertijd volgroeid was, maar niets blijkt minder waar. Uit recent onderzoek blijkt dat hersenen tussen het 10e en 25e levensjaar nog volop in ontwikkeling zijn. Het tienerbrein is dus nog ‘under construction’. In Puberbrein binnenstebuiten worden vier verschijnselen beschreven die helpen om tieners en hun gedrag beter te begrijpen.1. Geen helikopterview
Aan het begin van de adolescentie wordt er in het brein nog volop gewerkt aan het leggen van verbindingen tussen hersendelen. Als gevolg hiervan hebben tieners minder probleemoplossend vermogen, hebben ze moeite met overzicht houden, kunnen ze zich slechter concentreren en hebben ze een lagere overdrachtssnelheid van informatie.
2. Ratio op achterstand
De frontaalkwab is een belangrijk deel van de hersenen en wordt ook wel de ‘topmanager van het brein’ genoemd. Het is verantwoordelijk voor veel mentale functies en selecteert welk gedrag bij welke situatie past. Ook deze frontaalkwab is bij tieners nog volop in ontwikkeling. Hierdoor hebben ze moeite met plannen, keuzes maken en prioriteiten stellen. Het vermogen om consequenties van een beslissing op lange termijn te overzien is er nauwelijks.3. Heftige emoties
De emotiegebieden in de hersenen worden al snel aangelegd. Deze stimulerende systemen (Nu doen! Meteen proberen! Eerst genieten!) moeten in evenwicht gehouden worden door de eerdergenoemde frontaalkwab (Eerst denken, dan doen). Doordat dat controlegebied nog niet optimaal ontwikkeld is, hebben tieners minder controle over hun emoties en nemen negatieve emoties sneller de overhand. Ook hebben ze hierdoor minder inlevingsvermogen.4. Kicks
Dat het aantal hormonen dat in de hersenen wordt aangemaakt in de tienertijd flink toeneemt, wist je al langer. Die toename zorgt ervoor dat tieners enorme stemmingswisselingen kunnen hebben. Ook zijn ze hierdoor vaak roekelozer en hebben ze meer moeite met het beheersen van impulsen.Wat kun je hiermee?
Tot zo ver het college neurowetenschappen voor vandaag. :) De kennis over het tienerbrein kan je als jeugdleider helpen om tieners beter te begrijpen, maar laat ook zien op welke gebieden je van extra toegevoegde waarde kunt zijn. Een paar tips die je meteen kunt toepassen.- Tieners zijn gebaat bij een vaste opbouw van de jeugdavonden. Weten waar ze aan toe zijn geeft hen veiligheid. Je biedt hen zo de helikopterview die ze zelf nog niet hebben. Afwijken van een vast ritme is niet erg, maar benoem dit dan wel. Ook de suggestie van een ritme biedt hen veiligheid.
- Wees niet bang om stelling te nemen. Als we tieners (bijbels) onderwijzen willen we hen vaak geen regels opleggen, maar vooral na laten denken over wat ze zelf vinden. Wees je ervan bewust dat je daarmee heel veel van hen vraagt. Ze hebben er ook behoefte aan om simpelweg te horen wat jij ergens van vindt en welk gedrag volgens jou wel/niet past bij het leven als volgeling van Jezus. Die eigen mening komt vanzelf!
- Soms hebben tieners genoeg aan zichzelf en hun emoties. Geef hen daarvoor de ruimte, maar ga niet altijd mee met hun emoties. Ze wisselen nogal, dus het kan ook zo weer veranderen.
- Vat reacties of emoties van tieners niet te snel persoonlijk op. Dat ze door je heen praten of hun eigen plan trekken, hoeft niet te betekenen dat ze je niet serieus nemen. Hun inlevingsvermogen en daardoor de capaciteit om gewenst gedrag te vertonen (bijvoorbeeld stil zijn als jij praat) is nog niet optimaal ontwikkeld.
En als ze weer eens onuitstaanbaar zijn? Dan kun je altijd hun brein de schuld geven!
Deze blog is onderdeel van de Tienerbreinmaand van Navigators LEF. In deze post vind je alle blogs over het tienerbrein op een rijtje.
Deze blog is geschreven door Roy Vogelaar. Roy heeft een groot hart voor jongeren en heeft in verschillende (missionaire) jongerenprojecten ervaring opgedaan in het werken met jongeren. Hij is getrouwd met Judith en is naast gek op haar ook gek op mensen, drop en goede boeken. Roy werkt als trainer bij LEF. (Fotocredit: Jesse Orrico)